3.


Winston đang nằm mơ thấy mẹ.

Theo anh nghĩ, khi mẹ anh mất, anh khoảng mười, mười một tuổi. Bà là một người cao lớn, đẹp như tượng, khá lặng lẽ, có cử chỉ chậm chạp và một mái tóc đẹp tuyệt vời. Về cha, anh nhớ mơ hồ hơn như một người tóc đen gầy g̣, chuyên mặc quần áo màu sậm thẳng nếp (Winston đặc biệt nhớ cái đế giầy rất mỏng của cha), và đeo kính. Chắc hẳn cả hai đă bị d́m ngập trong một cuộc đại thanh trừ đầu của những năm năm mươi.

Hiện mẹ anh đang ngồi tại một nơi xa xâu dưới anh, tay bồng em gái anh. Anh không nhớ ǵ về em gái ngoại trừ sự nó là một đứa nhỏ yếu đuối luôn luôn im lặng với cặp mắt to chăm chú. Cả hai ngước mắt nh́n anh. Hai người ở một nơi nào đó trong ḷng đất -- đáy giếng chẳng hạn, hay một nấm mộ sâu -- một nơi không những đă xa dưới chân anh, lại c̣n ch́m xuống xa dần. Hai người ở trong khách sảnh một con tàu đắm, ngước mắt nh́n anh qua nước đặc dần. Hăy c̣n không khí trong khách sảnh nên cả hai c̣n nh́n thấy anh và anh c̣n nh́n thấy họ, nhưng đồng thời hai người ch́m sâu măi trong nước xanh chốc lát sẽ vĩnh viễn che đậy họ khỏi mắt anh. Anh ở ngoài trong ánh sáng và không khí trong khi mẹ và em anh bị hút xuống cơi chết, hai người ở dưới kia bởi anh ở trên này. Anh biết thế và mẹ cùng em anh biết thế, và anh có thể đọc sự hiểu biết đó trên mặt hai người. Không có sự trách cứ trên mặt hay trong tâm của mẹ và em anh, chỉ có sự hiểu biết rằng hai người phải chết để cho anh sống, rằng điều đó thuộc trật tự sự vật không thể tránh được.

Anh không thể nhớ việc ǵ đă xảy ra, nhưng trong giấc mơ anh hiểu rằng sao đó mẹ và em gái anh đă hy sinh đời sống của ḿnh cho anh. Đây là một giấc mơ thuộc loại tuy giữ phối cảnh đặc biệt của giấc mơ vẫn tiếp tục sinh hoạt của trí tuệ, khiến những sự kiện và ư nghĩ hiện trong giấc mơ vẫn c̣n h́nh như mới mẻ và có giá trị khi người nằm mơ tỉnh giấc. Điều bỗng kích động Winston lúc này là sự cái chết của mẹ anh, gần ba mươi năm về trước, bi thảm và đau buồn không thể bao giờ c̣n thế được. Cảnh bi thảm, theo nhận xét của anh, thuộc thời xưa cũ, một thời c̣n có t́nh riêng, t́nh yêu và t́nh bạn, khi mọi người trong một gia đ́nh sát cánh bên nhau không cần biết đền lư do. Ḷng tưởng nhớ mẹ xâu xé tim anh, bởi bà mất đi đương lúc thương yêu anh, khi anh c̣n quá nhỏ và ích kỷ để yêu lại bà, và bởi v́ sao đó, anh không nhớ ra sao, bà đă hy sinh đời bà cho một quan niệm trung thực cá nhân bất di bất dịch. Những sự thể này, như anh hiểu, không thể xảy ngày nay. Ngày nay có sợ hăi, có hận thù, có đau đớn, nhưng không có phẩm cách trong cảm xúc, không có những đau buồn sâu đậm hay phức tạp. Mọi điều này anh h́nh như thấy trong cặp mắt to của mẹ và em gái anh, đang ngước nh́n anh qua làn nước xanh hàng trăm sải dưới sâu, và đang ch́m xuống dần.

Đột nhiên anh đứng trên một băi cỏ ngắn mềm vào một buổi chiều hạ khi ánh dương tà chiếu vàng mặt đất. Quang cảnh anh đang nh́n trở đi trở lại trong những giấc mơ của anh, thường xuyên đến nỗi anh không bao giờ chắc hẳn anh có từng thấy nó ngoài đời hay không. Những khi tỉnh nghĩ tới nó anh đặt tên nó là Xứ Vàng. Đó là một băi đồng cỏ lâu đời, bị thỏ gặm nhấm, xuyên qua bởi một con đường ṃn, đây đó nhố lên một ổ chuột chũi. Tại một bờ rào bên kia cánh đồng, nhánh cây du đu đưa dưới gió nhẹ, khuấy lá thành mớ dày đặc như tóc đàn bà. Ở đâu gần đó, tuy ngoài tầm mắt, có một ḍng suối trong veo chảy chậm, tới dưới các cây liễu đọng lại thành vũng trong đó cá bạch bơi lội.

Cô gái tóc đen băng qua cánh đồng về phía cây liễu. Cơ hồ chỉ bằng một động tác, cô ta xé toạc quần áo rồi văng nó xuống bên một cách khinh thường. Thân h́nh cô ta trắng mịn nhưng không gợi t́nh dục nào nơi anh, anh c̣n hầu như không thèm ngắm cô ta. Cảm giác tràn ngập anh lúc đó là ḷng hâm mộ cử chỉ ném văng quần áo của cô. Vẻ duyên dáng lờ lững của cử chỉ đó h́nh như tiêu diệt cả một văn hóa, cả một hệ thống tư tưởng, làm như Bác, Đảng và Cảnh Sát Tư Tưởng có thể bị quẹt vào cơi hư vô bởi một cái phất tay tuyệt đẹp. Đó cũng là một cử chỉ thuộc thời xa xưa. Winston tỉnh dậy với chữ "Shakespeare" trên môi.

Máy truyền h́nh phát ra một tiếng c̣i điếc tai kéo dài ba mươi giây. Đă không trăm bẩy nhăm, giờ ngủ dậy của nhân viên các sở. Winston nhoai ra khỏi giường -- trần truồng, v́ một đảng viên Đảng Ngoài chỉ được lĩnh ba ngàn phiếu quần áo một năm, mà một bộ áo ngủ tốn sáu trăm phiếu -- và vơ lấy một chiếc áo gi lê tồi tàn với một chiếc quần cộc vắt ngang trên ghế.Chương tŕnh Chấn Thể sắp bắt đầu. Lát sau một cơn ho mănh liệt thường chụp lấy anh mỗi khi anh mới tỉnh giấc làm anh gấp hai người lại. Nó rút hết khí khỏi ngực anh hết trọn đến nỗi anh phải nằm ngả lưng hít kỹ một hồi mới thở lại được. Tĩnh mạch anh phồng lên v́ cơn ho làm anh tổn sức, và chứng loét giăn tĩnh mạch bắt đầu làm anh ngứa.

"Đoàn ba mươi đến bốn mươi !", một giọng đàn bà the thé nỗi lên. "Đoàn ba mươi đến bốn mươi ! Xin ra chỗ đứng. Lứa từ ba mươi đến bốn mươi !"

Winston nhảy ra đằng trước máy truyền h́nh trên đó đă xuất hiện một thiếu phụ gầy g̣ nhưng vạm vỡ, mặc áo lót rộng và đi giầy thể thao.

"Gấp duỗi cánh tay lại !" bà ta hô. "Làm theo tôi ! Một, hai, ba, bốn ! Một, hai, ba, bốn ! Nào nữa, các đồng chí, hăng lên một chút chứ !Một, hai, ba, bốn ! Một, hai, ba, bốn !..."

Nỗi đau đớn do cơn ho chưa xóa hết nổi khỏi óc anh ấn tượng của giấc mơ, và cử động thể dục nhịp nhàng như thể phục hồi ấn tượng đó. Trong khi anh máy móc giơ tay ngược xuôi cùng đeo trên mặt nét nghiêm vui được coi là thích hợp với giờ Thể Chấn, anh gắng hướng tâm về thời thơ ấu xa xưa mù mịt của anh. Cực kỳ khó. Mọi sự trước những năm cuối thời năm mươi đều đă phai nhạt. Khi không có ngoại chuẩn làm đối chiếu, ngay đường đời của chính ḿnh cũng mất phần minh bạch. Bạn nhớ nhiều sự kiện quan trọng có thể chẳng hề xảy ra, bạn nhớ chi tiết của nhiều sự việc nhưng chẳng sao bắt lại được bầu không khí quanh chúng, và có những chuỗi thời gian dài rỗng tuyếch không thể gắn ǵ vào được. Thời đó cái ǵ cũng khác. Ngay tên các xứ và h́nh thể các xứ trên bản đồ cũng khác. Không Phận Một, chẳng hạn, hồi đó không tên là vậy : Nó được gọi là Anh quốc hay Britain, mặc dầu Luân Đôn, anh chắc chắn vậy, vẫn luôn luôn được kêu là Luân Đôn. Winston tuyệt nhiên không thể nhớ ra thời nước anh không có chiến tranh, nhưng rơ ràng hồi anh c̣n nhỏ có một thời kỳ ḥa b́nh lâu dài v́ một kỷ niệm xa xưa nhất của anh là một vụ phi cơ oanh tạc làm mọi người sửng sốt. Có lẽ đó là lần bom nguyên tử rơi xuống Colchester. Anh không nhớ chính vụ oanh tạc, nhưng anh nhớ rơ bàn tay của cha anh nắm lấy tay anh đồng thời hai cha con chạy nhanh xuống, xuống, xuống măi tận một vực sâu hoẳm dưới ḷng đất, quanh quanh một chiếc cầu thang xoáy rung rinh dưới chân anh và làm anh mỏi cẳng đến nỗi anh mếu máo khiến cha anh phải dừng chân nghỉ. Mẹ anh theo xa sau với dáng điệu chậm chạp như chiêm bao của bà. Bà ẵm em gái sơ sinh của anh -- hay có thể bà chỉ ôm một đống khăn giường : anh không chắc lúc ấy em gái anh đă ra đời chưa. Cuối cùng gia đ́nh anh đổ tới một nơi ồn ào đông người, một trạm xe điện ngầm theo anh hiểu.

Nơi đây dân chúng nào ngồi khắp sàn đá lát, nào ngồi sát nhau thành tụm, người nọ trên ḷng người kia trên ghế dài sắt. Winston và cha mẹ kiếm được chỗ ngồi trên sàn đất, và gần họ có hai ông bà già ngồi sát nách nhau trên ghế sắt. Ông già mặc một bộ quần áo sẫm chỉnh tề và đội một chiếc mũ dạ đen nghiêng về phía sau mái tóc bạc phơ ; mặt ông ta đỏ ngầu và cặp mắt xanh của ông đầy nước mắt. Ông ta hôi mùi rượu gin. H́nh như rượu toát ra từ da thịt ông thay thế cho mồ hôi, và có thể tưởng tượng rằng nước mắt đang chảy trên mặt ông là rượu gin nguyên chất. Nhưng dù ông hơi say, ông quả đau đớn v́ một nỗi buồn thành thực không thể chịu đựng nổi. Winston khờ khạo hiểu rằng một chuyện ghê gớm, một chuyện không thể tha thứ được, một chuyện vô phương cứu văn đă xảy ra. Mà h́nh như anh hiểu chuyện đó là ǵ. Một người được ông già yêu thương -- có lẽ một cháu bé gái -- đă bị giết. Cứ năm phút, ông già lại nhắc lại :

"Ḿnh không nên tin tưởng chúng. Tôi từng nói vậy, phải không Bà ? Tin chúng là thế đó. Tôi vẫn nói vậy. Ḿnh không nên tin cái giống đó."

Nhưng cái giống không đáng tin là giống ǵ th́ Winston hiện không nhớ ra.

Từ hồi đó, chiến tranh gần như liên tiếp, mặc dầu, nói cho đúng, không phải lúc nào cũng một thứ chiến tranh. Nhiều tháng, khi anh c̣n nhỏ, có những cuộc giao tranh hỗn tạp trong đường phố Luân Đôn, vài trận anh nhớ như in. Nhưng xét lại lịch sử của cả thời đó xem ai đánh ai, đánh vào lúc nào, hoàn toàn không thể được, v́ không có tài liệu viết cũng như lời nói nhắc tới một sự tích khác hiện t́nh. Ví như ngày nay, vào năm 1984 (nếu quả là 1984), Đại Dương tranh chiến với Âu Á và giao kết với Đông Á. Trong các phát ngôn công cộng hay riêng tư không bao giờ có sự chấp nhận rằng có thời ba cường quốc liên kết lối khác. Thật ra, như Winston biết rơ, chỉ mới bốn năm trước Đại Dương đánh nhau với Đông Á và liên minh với Âu Á. Nhưng đó chỉ là mảnh hiểu biết vụng trộm ngẫu nhiên đến với anh v́ trí nhớ anh không hoàn toàn bị kiềm chế. Chính thức th́ sự thay đổi đồng minh không hề xảy ra. Đại Dương đang giao chiến với Âu Á : vậy là Đại Dương bao giờ cũng đánh nhau với Âu Á. Kẻ thù đương thời bao giờ cũng bị tả như quân ác tuyệt đối, cho nên không thể có một sự giao kết với họ trong quá khứ hoặc tương lai.

Điều hăi hùng, anh nghĩ vậy lần thứ mười ngàn trong khi anh khó nhọc ưỡn vai về phía sau (tay chống háng, ai nấy xoay người từ eo trở lên, một cử động được coi là tốt cho bắp thịt lưng) -- điều hăi hùng là có thể mọi sự đó là sự thật. Nếu Đảng có thể chỉ tay về quá khứ mà bảo về sự kiện này kia nó không hề xảy ra, điều đó chẳng đáng sợ hơn cả sự tra tấn hay cái chết ư ?

Đảng bảo rằng Đại Đương không bao giờ liên minh với Âu Á. Anh, Winston, biết rằng Đại Dương đă liên kết với Âu Á mới bốn năm trước. Nhưng sự hiểu biết này do đâu mà có ? Chỉ trong tâm thức của riêng anh, mà tâm thức anh thế nào rồi cũng bị tiêu diệt. Và nếu mọi người khác chấp nhận lời nói dối do Đảng áp đặt -- nếu mọi tài liệu ghi hệt nhau -- th́ điều man trá đi vào lịch sử và biến thành sự thật. Theo khẩu hiệu của Đảng " Kẻ nào kiềm chế được quá khứ, kẻ đó kiểm soát được tương lai : kẻ nào kiểm soát được hiện tại, kẻ đó kiềm chế được quá khứ ". Tuy nhiên quá khứ, mặc dầu bản năng dễ biến đổi, chưa bao giờ bị ngụy tạo. Bất cứ điều ǵ hiện nay được coi là thật vĩnh viễn và vĩnh viễn thật. Hết sức giản dị. Chỉ cần không ngưng áp chế kư ức bạn. Thế gọi là "Kiểm soát thực tế" : Ngôn Mới là "ư đôi".

" Nghỉ !" Nữ huấn luyện viên hô một cách vui vẻ hơn một chút.

Winston buông thơng tay xuống và chậm chạp hít thở đầy lồng ngực. Óc anh lén vào thế giới ngoắt nghéo của ư đôi. Vừa biết vừa không biết, ư thức sự thật trong khi thận trọng đặt điều, giữ cùng một lúc hai quan điểm hủy loại lẫn nhau, biết rằng hai quan điểm đó trái ngược nhau mà cứ tin cả hai, dùng luận lư chống lại luận lư, bác bỏ luân lư đồng thời dựa vào luân lư, tin rằng nền dân chủ không thể có được nhưng cho là Đảng bảo vệ dân chủ, quên bất cứ điều ǵ cần quên, rồi kéo lại điều đó trở về kư ức khi nào cần đến, rồi lại vội vàng quên nó ngay : và trên hết áp dụng quá tŕnh ấy cho chính quá tŕnh. Tinh tế đến thế là tột độ : dẫn dụ một cách ư thức sự vô ư thức, rồi lại không ư thức hành động tự thôi miên vừa rồi. Ngay muốn hiểu biết danh từ "ư đôi" phải đồng thời sử dụng ư đôi.

Nữ huấn luyện viên lại kêu gọi mọi người chú ư : " Và bây giờ xem ai sờ được ngón chân nào !" bà ta hăng say nói. " Xin các đồng chí thẳng người từ hông trở lên. Một - hai ! Một - hai !..."

Winston ghét vận động này, nó làm anh đau buốt từ gót tới mông và thường tận cùng làm anh lên cơn ho. Những suy tưởng của anh mất đi phần dễ chịu. Quá khứ, theo anh nghĩ, không chỉ bị ngụy tạo mà c̣n bị hủy diệt. Bởi làm sao xác định được ngay sự kiện hiển nhiên nhất nếu không có ǵ làm chứng ngoài kư ức của riêng ḿnh. Anh cố nhớ anh nghe nhắc tới Bác lần đầu tiên năm nào. Anh cho có lẽ vào khoảng những năm sáu mươi, nhưng không thể nào chắc được. Trong các sách sử về Đảng, dĩ nhiên Bác hiện như vị lănh tụ và nhà bảo vệ Cách Mạng ngay từ những ngày đầu. Công trạng của Bác đă được đưa lùi dần vào thời gian cho tới khi gia nhập thế giới huyền hoặc của những năm ba mươi bồn mươi, khi dân tư bản đội mũ lạ đời h́nh trụ dạo đường phố Luân Đôn trong những xe hơi bóng nhoáng hay cỗ xe ngựa có cửa kính. Không làm sao biết được truyền kỳ đó có bao phần thật bao phần bịa. Winston c̣n không nhớ được ngay cả chính Đảng ra đời hồi nào. Anh không tin đă được nghe nhắc tới từ Anh Xă trước năm 1960, nhưng có thể nó được phổ biến sớm hơn dưới h́nh thức Ngôn Cũ "Xă Hội Chủ Nghĩa Anh". Mọi sự loăng tan trong sương khói. Tuy nhiên, thỉnh thoảng có thể vạch ra được một điều dối trá rành rành. Ví như việc không phải Đảng chế ra tàu bay như sách sử về Đảng tuyên bố. Anh nhớ đă có tàu bay từ thời thơ ấu xa xưa nhất của anh. Nhưng không thể chứng minh điều ǵ. Không bao giờ có chứng cớ. Chỉ đúng một lần anh đă cầm trong tay một bằng chứng không thể chối căi được về sự ngụy tạo sự kiện lịch sử. Và lần đó --

" Smith !" tiếng the thé hét lên từ máy truyền h́nh. "6079 Smith W. ! Phải, anh ḱa ! Xin anh cúi đầu xuống thấp hơn ! Anh có thể làm khá hơn thế ! Anh không cố gắng. Cúi thấp hơn nào ! Như vậy khá hơn đó, đồng chí ! Bây giờ cả đoàn nghỉ và xem tôi."

Bất thần, mồ hôi nóng toát ra khắp ḿnh Winston. Mặt anh vẫn giữ vẻ hoàn toàn thản nhiên. Chớ bao giờ tỏ sự sợ hăi ! Chớ bao giờ tỏ nỗi oán giận ! Chỉ một chớp mắt cũng đủ phản ḿnh. Anh đứng nh́n trong khi nữ huấn luyện viên giơ tay trên đầu và -- không thể gọi là một cách duyên dáng nhưng với một điệu đặc biệt gọn gàng hiệu nghiệm -- cúi người xuống rồi đặt đốt đầu ngón tay dưới các ngón chân.

"Đây nhé, các đồng chí !Đấy là điều tôi muốn thấy các đồng chí làm. Xem lại tôi nào. Tôi lên ba mươi chín và đă có bốn con. Coi này ". Bà ta lại cúi xuống. " Các đồng chí thấy đầu gối tôi không cong chứ. Ai cũng làm được như vậy nếu muốn," bà ta vừa nói thêm vừa đứng thẳng người lại. "Bất cứ ai dưới bốn mươi nhăm tuổi cũng đều có thể sờ được ngón chân. Tất cả chúng ta không có hân hạnh chiến đấu ngoài mặt trận nhưng ít nhất toàn thể chúng ta có thể giữ ḿnh sao cho khỏe. Hăy nhớ tới những thanh niên của chúng ta trên mặt trận Malabar ! Và nhưng thủy thủ trên Pháo Đài Nổi ! Hăy nhớ tới những điều họ đang chịu đựng. Bây giờ các đồng chí tập thử lại. Thế khá hơn đó, đồng chí, thế khá hơn nhiều," bà ta khuyến khích trong khi Winston cúi mạnh người xuống, và lần đầu tiên từ mấy năm nay anh sờ trúng ngón chân mà không c̣ng đầu gối.

Retour à Orwell1984 index