Đảo chính nội bộ
Vừa qua, hai khóa họp trung ương dự bị và_đại hội thứ 9 của đảng cộng sản Việt Nam tái diễn cho chúng ta thấy tṛ bố trí quyền mưu trong nhà nước đảng trị. Thay v́ được đưa ra bàn trước công chúng qua quốc hội và báo chí, đường lối chính trị áp dụng cho đất nước và nhân sự ở các cấp lănh đạo tối cao được tranh luận và quyết định kín bởi 170 ủy viên (thực thụ chỉ có 159 người) của một đảng phái. Nhưng, giữa thời truyền thông điện tử, với nỗi bất măn gia tăng ngay trong ḷng đảng thêm vào óc tị hiềm đối với địch thủ, các quan triều đ́nh cộng sản muốn bưng bít đến đâu cũng không cản được tin tức nội bộ tiết lậu ra ngoài.
Cuộc lật đổ Lê Khả Phiêu sau có 3 năm, trước khi măn nhiệm kỳ 5 năm, ly kỳ gây cấn chẳng khác chuyện đảo chính trong thâm cung bí sử. Do bộ ba cố vấn Đỗ Mười, Lê Đức Anh và Vơ Văn Kiệt khởi xướng hồi tháng 10/2000 với một lá thư vạch 8 tội của Phiêu, tham vọng bất tài là chính, gửi cho các ủy viên kèm theo một cuộc vận động không chừa những mánh khóe đê tiện như báo cáo nặc danh về đời tư (xem thư của Nguyễn Đức Tâm gửi cho Bộ Chính Trị ngày 1/3, phổ biến trên Internet), cuộc tranh chấp quyền hành kéo dài đến đầu tháng tư chưa ngă ngũ. Để tống Phiêu đi, nhóm Đỗ Mười bầy ra chuyện trẻ hóa đảng, đ̣i các ủy viên không được quá 60 và các nhà lănh đạo quá 65, khiến Phiêu quật lại đ̣i băi chức cố vấn của bộ ba đă quá 70. Rồi thêm màn lố bịch cố dựng một vụ Watergate Việt Nam bằng cách tố Phiêu lập hồ sơ về các ủy viên qua cục A 10, làm như t́nh báo không phải là việc hàng ngày của công an an ninh cộng sản.
Trái với b́nh luận của phần đông nhà báo, sự hạ bệ Lê Khả Phiêu không có mục tiêu giải quyết sự bất đồng chính kiến giữa hai cánh cải cách và bảo thủ, mà chỉ là kết quả của một sự thanh toán lẫn lộn tả hữu bắt nguồn từ những mối thù oán cá nhân. Phong trào chống tham nhũng do Lê Khả Phiêu phát động từ tháng 5/1999, tuy có tính cách mị dân, không khỏi giật dây động rừng một khi đi vào thực hành và đe dọa đám tham nhũng đầu sỏ trong đó có bộ ba cố vấn nói trên (2 hữu, 1 tả, bị Phiêu tố cáo đích danh là đại tham nhũng trước ủy ban trung ương ngày 16/3), Phan Thế Khải (tả, « ai cũng biết... con thằng Khải là thế nào » theo văn Dương Thu Hương trong mọt bài phỏng vấn của Little Saigon radio ngày 19/4) và ủy viên Phạm Thế Duyệt (hữu, bị 11 đảng viên lăo thành tố cáo là tham nhũng lộng quyền, theo thư của Hoàng Minh Chính gửi Bộ chính trị ngày 3/4), cho nên họ bắt buộc phải khai chiến. Lê Khả Phiêu được coi là lănh tụ phe bảo thủ nhưng kẻ thù quyết liệt nhất của ông ta lại là người cùng phe và từng đỡ đầu cho ông ta nắm chức tổng bí thư.
Giải thích theo các quan sát viên nước ngoài rằng phe cải cách thắng cuộc với sự bổ nhiệm Nông Đức Mạnh là suy sự kiện theo ư mong. Khi có chuyện tranh chấp giữa bè nhóm ngang sức nhau, kẻ giật mồi thường là kẻ ba phải không làm mất ḷng bên nào. Không phải Lê Khả Phiêu là tướng lănh già (69 tuổi) và Nông Đức Mạnh mặt mũi sáng sủa và trẻ hơn (60 tuổi) là Nông Đức Mạnh cởi mở hơn về đường lối chính trị. Theo diễn văn bế mạc đại hội của tân bí thư th́ chính sách nhà nước sẽ không thay đổi. Mà thay đổi sao được khi bước tiếp của cuộc cải cách tất đụng đến chính trị tức đặt lại vai tṛ cai trị của đảng. Với tư cách một đảng trưởng, Nông Đức Mạnh không thể muốn cho đảng ḿnh yếu đi, nên dù có tinh thần cải cách hay bảo thủ cũng sẽ không hành động khác biệt.
Vả lại tuổi tác chẳng ăn thua ǵ đến chính kiến như nhiều người tưởng. Những đảng viên can đảm dám chỉ trích đảng và hô hào dân chủ đại đa số là người lớn tuổi, thường tích tụ hàng chục tuổi đảng như Lê Giản, Nguyễn Hộ, Trần Độ vv.. Bởi họ theo đảng v́ nhiệt t́nh vào một thời buổi lăng mạn đầy ảo ảnh, lúc thực tế bắt họ mở mắt họ không khỏi ân hận nhưng, v́ không nỡ chối bỏ tuổi trẻ hăng say tuy lầm lẫn, họ ôm hy vọng hăo huyền đảng tự giải thể. Cho đảng có gồm toàn người ở lứa tuổi 30-50, đảng cũng sẽ không cư xử khác, có khi c̣n độc tài hơn nữa, v́ những người vào đảng sau này đều là kẻ xu thời vị lợi, được quyền được lợi, dại ǵ họ buông thả. Những ai biết nghĩ và vô vị lợi đă ly khai hoặc tránh vào đảng.
Lại nữa, gỉả định toàn thể các đảng viên cộng sản là những người trong sạch như chế độ mộng tường, việc quốc gia đa dạng không thể để cho một toán người với một lối suy nghĩ duy nhất độc tôn quản trị, bởi không có phản quyền làm đối lực và kiểm soát, không có tự do tư tưởng và báo chí, không thể tránh được sự sai lầm tệ hại cho cả nước. Một đảng lư tưởng đ̣i thống trị cũng không thể chấp nhận được, huống chi một đảng « miệng ḥ hét chủ nghĩa xă hội, chủ nghĩa Mác Lê, tay th́ hối hả đục khoét, vơ vét » (theo văn của Bùi Minh Quốc trong thư gửi Hoàng Tiến ngày 31/1).
Trong khi các khó khăn chồng chất (tệ đoan xă hội trầm trọng, tộc Thượng nổi loạn, nông thôn suy sụp, Trung Quốc lấn đất ...), đảng cộng sản ở thế lưỡng nan, không thể lùi v́ khó bắt dân quay về đời sống tù túng, nhưng cũng không thể tiến v́ đổi thêm cơ chế là tự vẫn. Mạnh hay Phiêu th́ cũng thế thôi, các quan cộng sản đà điểu trốn dưới xă hội chủ nghĩa kinh tế thị trường để thỏa ḷng hưởng thụ, nhưng cái chế độ nghịch lư rồi cũng nổ tan, lôi cuốn họ theo.